Báo Người Việt Kênh Tin Tức Thời Sự Văn Nghệ
WASHINGTON, DC (NV) – Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ sẽ cân nhắc xem liệu các thành phố có thể cấm người vô gia cư cắm trại ở những địa điểm công cộng hay không – một vụ xử có thể trao cho các giới chức California nhiều quyền lực hơn để quét sạch các trại vô gia cư, báo mạng CalMatters viết ngày 12 Tháng Giêng.
Vụ án bắt nguồn từ thành phố Grants Pass thuộc tiểu bang Oregon, có thể lật ngược hoặc thu hẹp án lệ năm năm của tòa kháng án án liên bang nhằm hạn chế mức độ các thành phố có thể hình sự hóa những người ngủ ngoài đường khi không có chỗ tạm trú.
Trong án lệ trước đó – Martin kiện Boise – tòa kháng án ra phán quyết vào năm 2018 rằng việc hình sự hóa việc cắm trại trên đất công khi người vô gia cư không còn nơi nào khác để ngủ hợp pháp là một hình phạt tàn nhẫn và bất thường. Phán quyết này có hiệu lực đối với các thành phố ở miền Tây, nơi tỉ lệ vô gia cư ngày càng gia tăng, sau đó tăng vọt trong thời kỳ đại dịch COVID-19, khiến các giới chức địa phương phải bỏ qua lệnh cấm cắm trại công cộng.
Vào năm 2019, Tối Cao Pháp Viện từ chối xét kháng cáo vụ xử đó.
Kể từ đó, các thành phố ở California thường xuyên phải đối mặt với các vụ kiện liên bang sau khi hủy bỏ các hạn chế về thời gian và địa điểm mà những người vô gia cư có thể dựng trại.
Dựa vào phán quyết trong vụ Boise, các thẩm phán đã trì hoãn hoặc tạm dừng hoàn toàn lệnh cấm cắm trại của các thành phố bao gồm San Francisco, Sacramento, Chico, và San Rafael, vì các thành phố không cung cấp nơi trú ẩn cho cư dân mà lại càn quét họ ra khỏi khu họ dựng lều.
Tình hình khiến các giới chức thành phố — và Thống Đốc Gavin Newsom — phàn nàn rằng phán quyết vụ Boise trói tay họ trong việc giải quyết các khu cắm trại ngổn ngang trong tiểu bang mà họ phải quét dọn vì lý do sức khỏe và an toàn chung cũng như vì sự an toàn của người vô gia cư trong trại.
Lệnh tòa khiến giới chức từ tiểu bang đến địa phương có tư tưởng phóng khoáng, trong đó có ông Newsom, buộc phải tham gia cùng những người bảo thủ để yêu cầu tòa án trao thêm quyền lực để trừng phạt những người vô gia cư ngủ ngoài đường.
Tối Cao Pháp Viện có đa số bảo thủ 6-3.
Trong một vụ án cấp cao đặc biệt khiến ông Newsom phẫn nộ, Tòa Kháng Án Số 9, trong tháng này, đã ủng hộ phán quyết năm 2022, hạn chế việc San Francisco thực thi một số lệnh cấm ngủ trên vỉa hè và trong công viên, vì thành phố không cung cấp những địa điểm khác “có sẵn trên thực tế” cho người vô gia cư ở trước khi xua đuổi họ.
Các vị dân cử của California, những người có thiện chí tìm kiếm phương cách cải thiện tình trạng có vẻ là một cuộc khủng hoảng khó giải quyết, đã nhận thấy không có lựa chọn nào khác, buộc lòng phải bó tay trong việc làm cho những khu vực bị người vô gia cư chiếm giữ trở lại an toàn cho những cư dân sống trong khu vực,” chính quyền Newsom viết cho Tối Cao Pháp Viện hồi Tháng Chín.
Một luật sư của người vô gia cư Grants Pass cho biết trong một tuyên bố rằng các chính trị gia đã sai lầm khi đổ lỗi cho các thẩm phán về cuộc khủng hoảng vô gia cư. Ông cho biết các thành phố luôn được phép quản lý các khu cắm trại, ngay cả theo các phán quyết gần đây.
“Vấn đề là liệu các thành phố có thể trừng phạt những cư dân không nhà chỉ vì họ tồn tại mà không có nơi ở hay không,” ông Ed Johnson, giám đốc kiện tụng tại Oregon Law Center, nói.
Sự việc đang được các giới chức khắp California theo dõi chặt chẽ vì có thể ảnh hưởng rộng rãi đến cách họ phản ứng về các “xóm lều.” Tuyên bố của ông Newsom là một phần trong bản tóm tắt “ý kiến ủng hộ” (amicus curiae) đã nộp. Bản tóm tắt “amicus curiae” là công văn pháp lý được các bên không liên quan trực tiếp đến một sự việc nào đó nhưng thường đứng về một bên gởi đến tòa. Phần lớn các bản tóm tắt “amicus curiae” đệ trình trong vụ kiện được lấy từ các thực tế ở California và mặc dù hơn một chục chính quyền tiểu bang chủ yếu do đảng Cộng Hòa lãnh đạo cũng đã nộp bản tóm tắt, ông Newsom là thống đốc duy nhất lên tiếng.
Ngoài ông Newsom còn có các hồ sơ khác của Hiệp Hội Các Quận Hạt California, Hiệp Hội Cảnh Sát Trưởng California, chánh biện lý Sacramento County và San Diego County, các thành phố Los Angeles và San Francisco, Phòng Thương Mại Los Angeles, Bay Area Council, và thậm chí cả Hội Đồng Cộng Đồng Brentwood.
Nhưng bên ủng hộ người vô gia cư nói rằng phán quyết vụ Boise quá rõ ràng. Họ chỉ ra rằng đa số các thành phố hầu như không có đủ chỗ ở cho người vô gia cư và những nơi tạm trú thường hết chỗ, đêm nào cũng vậy. Họ cũng nói rằng việc cấm cắm trại hoặc hạn chế cắm trại nơi công cộng sẽ có hại nhiều hơn là có lợi nếu cứ lùa người vô gia cư từ nơi này sang nơi khác.
“Quý vị chỉ cần tuân thủ (phán quyết vụ Boise) và ngừng lấy hệ thống tội phạm làm thước đo để giải quyết vấn đề này,” ông Will Knight, giám đốc phi hình sự hóa tại National Homelessness Law Center, nói.
Trong khi phán quyết vụ Boise cho biết chính phủ không thể cấm bất kỳ việc dựng lều nơi công cộng nào mà không cung cấp chỗ ở khác, ông Newsom và các giới chức thành phố khắp California cho biết trong bản tóm tắt nộp cho Tối Cao Pháp Viện rằng họ muốn biết liệu họ có thể đặt ra các hạn chế về thời gian hoặc những địa điểm được phép cắm trại.
Các câu hỏi khác bao gồm liệu các thành phố có thể hình sự hóa việc cắm trại đối với những người “tự nguyện” vô gia cư – những người từ chối lời nơi tạm trú hay không. Và các thành phố ở California đã yêu cầu tòa án ra phán quyết về việc liệu, để cấm cắm trại, họ có cần có sẵn một nơi trú ẩn phù hợp cho từng người vô gia cư bất kể hoàn cảnh hay cứ mở giường tạm trú vào ngày họ càn quét.
Nhưng ông Jeffrey Selbin, giáo sư luật tại đại học UC Berkeley, chuyên nghiên cứu các phản ứng trên toàn tiểu bang đối với tình trạng vô gia cư, cho biết những tuyên bố của cả hai bên đều được thổi phồng quá mức.
Ông Selbin cho biết tình hình thực sự không trói tay các thành phố, như một số chính trị gia nói, và cũng như không cung cấp quyền ngủ ngoài đường, như một số người ủng hộ nói. Ông bảo vệ hiện trạng là đôi khi các thành phố cần có phán quyết của các chánh án liên bang để biết liệu các quy định địa phương của họ có hợp hiến theo phán quyết vụ Boise hay không.
“Tối Cao Pháp Viện khó mà cung cấp kiểu ‘quản lý vi mô,’” ông Selbin nói, dự đoán rằng các thẩm phán sẽ lật ngược tiền lệ năm 2018 trong vụ Boise và cho phép các thành phố hình sự hóa rộng rãi các khu dựng lều.
Ông tiếp: “Vụ án sẽ cho California trở lại tình trạng áp dụng hình phạt tùy tiện hơn là cung cấp dịch vụ.” (ĐG) [đ.d.]